Home > Geologisch monument Mūnein
|
Ter voorbereiding van een nieuw artikel voor Grondboor & Hamer (2007 nr 3 / 4) vertrek ik naar Giekerk, enkele kilometers ten noordoosten van Leeuwarden. Telefonisch heb ik een afspraak gemaakt met Jan Faber.
Jan Faber Jan Faber is de bedenker, initiatiefnemer en bouwer van het Geologisch Monument te Mūnein. Dat Faber stenen verzamelde én leraar metselen was is te zien in het interieur van zijn woonkamer.
Het interieur bij Jan Faber thuis. Jan Faber weet veel te vertellen over het monument, maar het is goed weer en we besluiten om snel naar buiten te gaan om het monument te bezichtigen. Onderweg naar buiten valt mijn oog op de vele rijen gezaagde en gepolijste stenen. Vrijwel alle wanden van de garage zijn in gebruik voor zijn verzameling handstenen.
In de garage van Jan Faber Faber heeft me al uitgelegd dat de directe omgeving van oudsher Trynwālden heet. Enkele dorpen, waaronder Giekerk liggen hier op een keileembult. Later is hier nog dekzand over verstoven. Het zand is weer gedeeltelijk afgegraven voor de behoefte aan ophoogzand in Leeuwarden. Toen tijdens de ruilverkaveling nieuwe sloten werden gegraven werd de keileembult aangesneden en kwamen veel stenen aan de oppervlakte te liggen. Faber heeft ze allemaal verzameld en mee naar huis genomen. Het werden er uiteindelijk vele duizenden stenen en rond zijn huis ontstond een ware stenenwoestijn. Hij is dan ook wel blij dat de stenen zon mooie bestemming hebben gekregen, doordat ze in het monument zijn verwerkt. We rijden intussen naar de nabijgelegen Halligenweg (zie pijl).
Lokatie van het Geologisch Monument Mūnein Daar zie ik tot mijn verbazing een bekend bord. Althans bekend voor wie wel eens in de Scandinavische landen of IJsland komt. Dit bord geeft aan dat er een toeristische attractie is en dat wil in die landen veelal zeggen een natuurhistorisch fenomeen. Jan Faber heeft dit bord op zijn reizen in Zweden leren kennen. Zijn creatieve geest bedacht een dergelijk bord ook bij zijn monument te plaatsen. Hij bezit als enige in Nederland zon bord.
Een uniek bord in Nederland Soms wordt het geologisch Monument vermeld als Bouwepet, maar dat is eigenlijk de naam van het aangrenzende natuurgebied. Het eiland vormt tevens het begin- en eindpunt van een natuurwandelpad waarlangs ook 18 grote zwerfstenen liggen. Het wandelpad is van 8 april 15 juni gesloten, maar het monument is het gehele jaar vrij toegankelijk. Faber spreekt zelf liever over het Geologisch Monument te Mūnein. Mūnein is de Friese naam voor Molenend. Faber staat hieronder op de toegangsweg naar het Zwerfsteneneiland. Twee gedenkplaten zijn zichtbaar.
Jan Faber in de toegangsweg met de gedenkplaten. Op de ene staat Ruilverkaveling Tietjerksteradeel. Faber heeft zelf verzonnen om ter gelegenheid van de afronding van de ruilverkaveling een zwerfstenenmonument te maken. Daar hadden de landinrichtingscommissie en It Fryske Gea wel oren naar.
Een gedenkplaat. Onderstaande foto van Jelle Raap is in 1999 tijdens de aanleg genomen. Faber loopt regisserend rond en langs de randen staan talloze zakken met stenen klaar om op de juiste plek vastgemetseld te worden. Dat was uiteraard een hele klus want hij had maar liefst 10.000 zwerfstenen verzameld tijdens de aanleg van de sloten en het uitdiepen van de plaats van het monument.
Regisseur Jan Faber in actie. De opening werd verricht door GS-lid Heldoorn én, heel toepasselijk, de Zweedse ambassadeur Lennart Alvin. Vandaar de Zweedse regels op de onderstaande gedenkplaat in de toegangsweg.
De tweede gedenkplaat. Aan de overzijde van het monument is Jan Faber zo vriendelijk om even mijn hond vast te houden, zodat ik nog wat plaatjes kan schieten. Aan die zijde staat ook een paneel met een kaart van Scandinaviė
Jan Faber met Floris. Op die kaart staan ook de bekende herkomstgebieden van de zogenoemde gidsgesteenten vermeld. Omdat de kaart wat klein is geef ik hier nog even de namen uit de legenda: R = Ragunda en Rodo; D = Dalarna; U = Uppland; Sm = Smaland; A = Aland; O = Oslo; B = Bornholm; Sk = Skane; S = Stockholm; H = Helsinki. De vierkante hokjes zijn niet meer bestaande eilanden.
Scandinaviė met de herkomstgebieden van de zwerfstenen. En als je dan over het paneel heen kijkt zie je Scandinaviė in volle glorie liggen. Het is gemaakt op de schaal 1: 100.000. Alleen al voor de prachtige vormgeving verdient Jan Faber een groot compliment. De stenen zitten vast in het cement, maar dat zie je niet. Het lijkt alsof ze gewoon los liggen. Door het ontbreken van losse grond wordt dit monument veel minder geplaagd door ongewenste begroeiing als de andere zwerfstenenmonumenten.
Scandinaviė in steen. Maar het gaat niet alleen om de vormgeving. Dat kun je zien in de onderstaande, meer gedetailleerde foto Tussen Zweden (links) en Finland (boven) zijn zelfs enkele niet meer bestaande eilanden weergegeven. De daarvan afkomstige porfieren zijn op een vierkante ondergrond toch zichtbaar gemaakt. De zwerfstenen waarvan de herkomst bekend is, zijn op de juiste plaats in het kaartbeeld neergelegd. De overige gebieden, zie het eerder afgebeelde paneel, zijn opgevuld met zwerfstenen waarvan de herkomst niet exact bekend is. Het is een kleine minderheid van de stenen, waarvan de plaats van herkomst echt bekend is. Faber heeft de stenen zelf gedetermineerd en twijfelgevallen zijn nog eens bekeken door Jaap Zandstra.
Detail van het stenen kaartbeeld. Op de kaart zijn de herkomstgebieden te zien. Faber en Zandstra hebben 75 gesteentetellingen uitgevoerd tussen 1985 en 1997. Mogelijk verschijnt hier nog eens een nieuwe publicatie over. Al met al is Jan Faber er in geslaagd diverse doeleinden te bereiken. Hij heeft een zeer origineel feestelijk slot aan de ruilverkaveling gegeven. Friesland heeft er een prachtig geologisch monument bij. En, even praktisch gezien, hij kan ook weer gewoon om zijn huis heen lopen. Het was vanuit Doorn een hele rit naar Giekerk, maar volop de moeite waard.
Jan Faber staat hier bij de gidsgesteenten uit Dalarna.
Bronnen
|
Design en realisatie: 
Terug |
