Aanleg van het eiland
De provincie heeft het zwerfsteneneiland Maarn tot 3e aardkundig monument in de provincie Utrecht benoemd. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan een onderdeel van het Beleidsprogramma 1999 - 2003.
Stichting
Op 4 april 2003 is de stichting "Vrienden van het Zwerfsteneneiland" opgericht. De stichting heeft tot doel de belangen van aardkundige waarden in het algemeen en van het Aardkundig Monument "Zwerfsteneneiland" in het bijzonder te behartigen.
De verplaatsing van de draaischijf uit 1918
1918_1999
Ik had hier al eens staan kijken, niet zozeer uit interesse voor het beton, maar meer uit verwondering dat min of meer vlak achter en hoger dan het beton gelaagd zand voorkwam.
Die interesse voor het beton ontstond pas, nadat Peter Enter de suggestie had gedaan om deze kolossen bij de ingang van het eiland te verwerken.
Als je bij een project als de aanleg van het zwerfsteneneiland als supervisor mag optreden is dat natuurlijk leuk. Maar ik besefte gelijk dat je de uitvoering van een dergelijk project waarschijnlijk maar een keer meemaakt. Mijn enthousiaste collega Geert Nortier had ik een paar dagen per week kunnen aantrekken voor de dagelijkse leiding. De overige dagen probeerde ik zelf aanwezig te zijn, mede om eea fotografisch te kunnen vastleggen. Ten koste van een stuwmeer aan verlofdagen en lange werkdagen blijkt dat mogelijk. Enkele plaatjes heb ik al verwerkt in mijn boek over het zwerfsteneneiland. Ik heb echter zoveel materiaal beschikbaar dat het tijd wordt om weer eens wat te verwerken op deze site.
We beseffen al snel dat de stukken beton gezamenlijk een oude draaischijf van het rangeerterrein vormen. Na enkele telefoontjes en overleggen krijg ik groen licht om de draaischijf te mogen verwerken in het monument.
Geert staat hier eens even de toestand en de omvang van de draaischijf te bekijken.
Op deze luchtfoto uit 1929 is de draaischijf goed te zien naast de locomotievenloods. Dankzij speurwerk in Het Utrechts Archief kom ik er achter dat daarvoor nog een draaischijf tot 1918 bestaan heeft. Die kwam pas enkele jaren later onder het zand vandaan. (Deze vondst zal ik later nog eens op de site verwerken). Door de afmetingen komen we er achter dat de draaischijf die we gaan verplaatsen die van 1918, dat wil dus zeggen die van de luchtfoto, is.
Achteraf ben ik ook zeer tevreden dat we deze draaischijf hebben kunnen redden. Normaal verdwijnen in ons opruimerige land dergelijk kolossen in de puinbreker en komen dan later als brokjes in de fundering onder een weg terecht. Nu kunnen we er trots op zijn dat we dit cultureel erfgoed, een van de weinige relicten van het rangeerterrein dat hier tot 1932 heeft gelegen, nog bestaat als onderdeel van het zwerfstenenmonument.
Overigens is het mij nog onduidelijk wanneer en waarom deze draaischijf in noordelijke richting verplaatst is, waar we hem tegen het talud aantroffen.
Bij deze blik van bovenaf wordt het overigens ook duidelijk waarom hier gelaagd zand ligt. Rechts op de achtergrond zien we een enorme hoeveelheid opgespoten zand. Bij het opspuiten ontstaat een kunstmatige gelaagdheid. Dat opgespoten zand heeft ook hier gelegen en een restje ervan is, na het ontwateren, niet weggegraven en vervolgens door de vrachtwagens afgevoerd.
Op deze foto zijn de voorbereidingen voor het transport van de draaischijf gestart. Terwijl links de schoongespoten zwerfstenen, afkomstig van de Ruiterberg, al liggen te wachten, wordt rechts een metalen weg aangelegd.
Dit is typisch weer een dag dat ik niet vrij kon nemen. Na het werk ging ik dan toch telkens kijken om te zien wat er gebeurd was en plaatjes te schieten.
Je ziet hier een metalen weg en je begrijpt dat het niet de bedoeling is dat de zwaar beladen vrachtwagens bij het transport gaan wegzakken. Het water staat immers erg hoog. De weg heeft hier en daar wat aftakkingen, waarvan het doel me aanvankelijk niet duidelijk was.
Uur u is aangebroken: de kraan komt vandaag. Tot mijn verbazing duurt het een halve dag voordat er gehesen kan worden. Er moeten allerlei stempels met grote precisie geplaatst worden voordat het echte werk kan beginnen. Dan wordt het een drukte van belang met allerlei materieel.
Een mooie schilderachtig plaatje met een vergelijking tussen oude en nieuwe techniek.
Er staan al diverse wagens volgeladen op de weg naar de nieuwe bestemming. Straks moeten die daar weer weg als de kraan over die weg moet. Zij kunnen dan weer terecht op de metalen weg op de voorgrond. Het doel van de aftakkingen is daarmee ook duidelijk geworden.
Dan wordt het middelpunt van de draaischijf als laatste op een enorme dieplader getild. Dankzij de kraandrijver weet ik ook de gewichten. Het middelpunt weegt 81.000 kg en de twee (hele) bogen 110.000 kg per stuk. De bogen zijn echter gebroken vandaar dat er in totaal met 5 diepladers gereden wordt.
De wagens zijn volgeladen. Nu moet de kraan gereed gemaakt worden voor verplaatsing. Ik kan dus op mijn gemak naar het eiland lopen om vandaar wat plaatjes te maken.
Voor de kraan alleen is er ook een dieplader aanwezig waarop de stempels etc. liggen. Uiteraard duurt het even voordat er hier weer gehesen kon worden.
Terwijl de andere volgeladen wagens staan te wachten is intussen het vierkant aangevoerd om geplaatst te worden. Van tevoren is een gat met een schuine bodem gegraven. Hier moet het middelpunt, als eerste bouwsteen, een fraaie artistieke ligging krijgen.
Onder toeziend oog van Peter wordt het middelpunt precies volgens de wensen neergelegd.
De plaatsing van de bogen verloopt goed. Dan worden de metalen platen van de tijdelijke weg weer verwijderd.
De shovelmachinisten van de firma van Schoonhoven vinden het ook een leuk project en zijn niet te beroerd om eens even een schoonmaakactie te houden. Dat doen ze dan wel met de shovel. Vandaar dit misschien op het eerste gezicht wonderlijke tafereel.
Enorme bakken water worden over de draaischijf gestort om alle zandresten weg te spoelen. Intussen zijn de geplande zwerfstenen afkomstig van de Ruiterberg ook geplaatst.
Deze stenen lagen helemaal groen op het landgoed de Ruiterberg en zijn vorige week al onder hoge druk schoongespoten in de Zanderij.
In feite zijn dit de zwerfstenen die in 1919 het Geologische Park van de Vereniging Natuurmonumenten vormden.
Aan de buitenzijden van de rondingen wordt grond aangebracht en verdicht.
De resterende, niet gedetermineerde zwerfstenen worden, in sierlijke bogen, voor de rondingen gelegd.
Het onderdeel voorportaal is hiermee afgerond. Het bestaat dus uit een natuur (zwerfstenen) en cultuurcomponent (draaischijf, oude geologische monument).
De achterwand van de zanderij is aan de rechterzijde al grotendeels afgewerkt, waarbij een weggetje naar beneden gemaakt is om gemakkelijk naar de ingang van het zwerfsteneneiland te kunnen lopen.
Rondleiding
De zanderij Maarn is per 22 november 2013 opengesteld. Het zwerfsteneneiland blijft alleen onder begeleiding van een gids van de Stichting Vrienden van het Zwerfsteneneiland te bezoeken. Op die manier hopen we onze waardevolle collectie te beschermen.
Lezingen
Groepen stellen het soms op prijs op een rustige locatie eerst wat meer over de achtergronden van het zwerfsteneneiland en de aardkundige waarden in de provincie Utrecht te horen.