De Dommel dl 2; winter


Spaarnwoude


Net ten oosten van Haarlem ligt de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Op de kaart is een scherpe overgang te zien tussen stad en platteland. Als we rijden op de Lage Dijk, bij punt 1 op de kaart, zien we in het oosten Spaarnwoude liggen.

> Lees meer

De Dommel dl 2; winter

21 februari 2011
Bij de samenstelling van het Brabantnummer (zie literatuur) heb ik indertijd Patrick Kiden gevraagd een artikel over de Dommel te schrijven. Dat zou met name over het gedeelte ten westen van Sint Oedenrode gaan. Patrick was daar niet echt tevreden mee, omdat hij nog wel mooiere stukken kende, bijvoorbeeld bij de Vresselsche Akkers. Hij heeft daar ook aandacht aan besteed in zijn artikel De Dommel, een kleine rivier in het Brabantse dekzandgebied dat gepubliceerd is in dat Brabantnummer.

Indertijd heb ik wel enkele afbeeldingen voor dat artikel gemaakt van het gedeelte van het Dommeldal ten westen van Sint Oedenrode. De recente werking van het water is daar niet echt opvallend, omdat je met name naar oude vormen, zoals door kanalisatie afgesneden meanders, kijkt. Hoog tijd voor mij om eens bij de Vresselsche Akkers te kijken.




Vorming oeverwal

Op voorgaande foto is al prachtig te zien dat de Dommel bij recent hoogwater zand op de oevers heef afgezet. Niemand heeft daar nog gelopen en de stroomribbels zijn nog intact. In de schaduw van een kleine barriere heeft zich nog een fraaie afzetting gevormd.




Microrelief

We zijn hier gekomen door op de weg van Nijnsel naar Son de onverharde Watermolenstraat te nemen. Bij de brug over de Dommel zijn de voorgaande plaatjes gemaakt.




Locaties afbeeldingen

Als je wat verder gaat richting punt 2, waar je je auto kunt parkeren in de berm, dan zie je onderweg flinke afkalving in de buitenbocht. Gezien de graspollen gaat hier een stukje van het weiland verloren. Op de foto is niet goed te zien dat aan de andere kant van de Dommel, tussen de begroeiing, sedimentatie optreedt.




Erosie in een buitenbocht

Bij de volgend bocht in het weiland is de sedimentatie prachtig te zien. Hier zie je landaanwinst door de vorming van een soort kronkelwaard. Op de achtergrond zijn de hogere gronden van de Vresselsche Akkers te zien. De Dommel botst hier tegen een dekzandrug aan die plaatselijk nog is verstoven.




Landaanwinst

We kijken hier richting punt 3. Prachtig zicht op de Dommel en de hogere gronden van de Vresselsche Akkers, die in de buitenbocht van de Dommel door erosie steil gehouden worden. Als je de eerste afbeeldingen niet gezien hebt, dan zou het witte zand aan de overzijde mogelijk een raadsel voor je zijn, maar nu begrijpen we dat hier tijdens het recente hoogwater nog sedimentatie is opgetreden.




De Dommel en de Vresselsche Akkers

Bronnen:

Afbeeldingen:
BOHO-team.
Topografische Kaart: Topografische Dienst Emmen

Literatuur:
Aardkundige excursiepunten in Noord-Brabant. Grondboor & Hamer jrg 63, 2009 nr 6
Hoogendoorn, W., Zwerfsteneneiland Maarn en andere aardkundige monumenten. KNNV Uitgeverij 2006
Lezing 11 van de Stichting Vrienden van het Zwerfsteneneiland


De Dommel dl 3




De huidige loop van de Dommel is als doorlopende watergang herkenbaar die uit het zuiden komt en een bocht naar het westen maakt.
De aangrenzende groene kleur staat voor beekdalbodem met meanderruggen en geulen.
De blauwgroene kleur geeft beekdalbodem met veen aan.
De geelgroene kleuren staan voor dekzandruggen die soms nog wat geaccentueerd zijn door een oud bouwlanddek.
Plaatselijk is het dekzand nog wat verstoven en treffen we lage landduinen met bijbehorende vlakten en laagten aan.

Onderstaande foto is bij fotopunt A genomen. We zien nog net wat stuifzandrelief en op de achtergrond water.

Uit de Geomorfologische Kaart kunnen we afleiden dat deze waterpartij ooit een veengebied binnen een beekdalbodem was. Hier heeft in het Laatglaciaal (voor 12.000 jaar geleden) een zeer grote meander van de Dommel gelopen die tegen de oostelijke dekzandruggen aanschuurde, maar er niet doorheen brak. Nadat de Dommel zich verplaatste naar zijn huidige loop, werd in het lage gebied, onder moerassige omstandigheden, een veenpakket gevormd. Het veen is door de mens weer weggegraven ten behoeve van turfwinning. Nu resteert er een zeer grote plas: de Moerkuilen. De naam is veelzeggend.

> Lees meer