Aardenburg: dekzandrug


De korte- en lange duinen


In het oosten van de provincie Utrecht bestaat de bodem voornamelijk uit zandige afzettingen. De kern vormt de enige tientallen meters hoge Utrechtse Heuvelrug. Dat is een stuwwal die in de voorlaatste ijstijd, zo'n 150.000 jaar geleden, is gevormd door het uit Scandinavië oprukkende landijs. Om die Heuvelrug heen is in de laatste ijstijd, 70.000 - 10.000 jaar geleden, een dik zandpakket als een deken over het toenmalige landschap neergelegd. In de Middeleeuwen werden de zandvlaktes plaatselijk weer kaal door overbeweiding met schapen. De wind kreeg weer vat op het kale, droge zand. De Lange Duinen is een restant van zo'n stuifzandgebied.

> Lees meer

Aardenburg: dekzandrug

22 oktober 2012

Dit jaar hebben we de herfstvakantie doorgebracht in Zeeuws Vlaanderen, in Nieuwvliet-Bad. We hebben diverse aardkundige fenomenen gezocht en bezocht, maar omdat ons bungalowpark tegen de duinen aan lag en het aardig weer was, hebben we menig uurtje op het strand doorgebracht (Zie op deze site Nieuwvliet 1: haaientanden en Nieuwvliet 2: processen).Maar zoals gezegd hebben we ook andere aardkundige fenomenen bezocht. Deze keer Aardenburg.

Hoewel ik mijn jeugd in Zeeland (Goes) heb doorgebracht is het nooit tot mij doorgedrongen dat in Zeeuws Vlaanderen ook pleistocene afzettingen aan de oppervlakte liggen. Maar ja, vanuit Goes gezien is dat dan ook de overkant. Op de Geomorfologische Kaart is echter een duidelijke dekzandrug te zien, die bij Aardenburg in oostelijke richting naar Sint Kruis, in Belgie, loopt. Prachtig is te zien hoe een vertakte kreek vanuit het zuiden dwars door de rug heen loopt. Dat willen we wel eens zien.




Relief van de dekzandrug

Op deze luchtfoto uit Google Earth staat de dekzandrug normaal en de dekzandvlakte aan weerszijde van de rug(gen) overbelicht aangegeven. De voorgaande foto van het geaccidenteerde uienveld is bij punt 1 genomen en toont het hoogteverschil in zuidelijke richting. In noordelijke richting is het relief iets verdoezeld omdat hier de Sint Pietersdijk ligt. Het fotopunt ligt overigens op de Heirweg en die naam doet vermoeden dat hier ooit de Romeinen ook al droge voeten wilden houden door over deze rug te rijden en lopen.




Ligging rug (bewerkt naar Google Earth)

Het valt niet mee om het doorbraakpunt van de kreek door de dekzandrug vast te leggen. Daarom probeer ik het maar in losse afbeeldingen en in een panorama.

Hier kijken we bij punt 2 (zie google kaartje) over de Sint Pietersdijk in oostelijke richting.




Zicht naar het oosten

Langs de zuidkant van de dijk op de dekzandrug is de bebouwing gelegen.




Sint Kruis

In zuidelijke richting ontbreekt de bebouwing en zien we de grote watervlakte van het Groote Gat.




Zicht in zuidelijke richting

Door enkele afbeeldingen aan elkaar te monteren krijg je, ondanks de lage resolutie, toch wel een impressie van de hogere ligging van de dijk en de bebouwing bovenop de dekzandrug, waarnaast in zuidelijke richting een overgang is naar de dekzandvlakte. Het Groote gat, zoals deze watervlakte heet, markeert de plaats waar de kreek de dekzandrug doorbroken heeft, waarna het achterland vanuit diverse kanten via deze poort kon afwateren.




Montage van het doorbraakpunt

De kreek ten noorden van de dekzandrug bestaat uit een relatief smalle rechte watergang. Daarnaast ligt nog een natte depressie (Restant of natuurontwikkeling?).

Hoewel de zichtbaarheid van het fenomeen vanuit de lucht beter is als vanaf de grond is het toch een zeker de moeite waard om deze doorbraak van de dekzandrug te bekijken.




De noordzijde van de Sint Pietersdijk

Afbeeldingen: BOHOteam
Luchtfoto: Google earth


Mijzen


De provincie Noord Holland heeft op 29 november 2007 haar 9e aardkundige monument benoemd. Dit keer was de polder Mijzen aan de beurt. Een indruk van de landschappelijke ligging van de polder Mijzen krijgen we door de eerste 2 geomorfologische kaartjes. De eerste kaart toont een doorsnede door de provincie Noord Holland. Van links naar rechts zien we de recent gevormde jonge duinen (gele kleuren) langs de kust. Meer het binnenland in ligt van noord nar zuid een hele rij steden. Dat is niet toevallig. Veelal zijn de oude kernen ontstaan op de oude strandwallen (lichtgele kleur) die duizenden jaren geleden (vanaf ca . 4300 v. C.) onze kust markeerden. Veel is daar niet van te zien op de kaart, omdat ze onder de bebouwing liggen. Meer naar het oosten lagen in die tijd zeekleiafzettingen aan het oppervlak. Daarop vormde zich in de loop der tijd dikke veenpakketten.

We zin daar nu een afwisseling van blauwe en paarse kleuren op de geomorfologische kaart. De lichtblauwe kleur (letter A) geeft een ‘vlakte van zee- of meerbodemafzettingen’ weer. Hier lag ooit ook een moerassig veengebied. Het veen is echter in de Middeleeuwen plaatselijk weggegraven en door erosie zijn natuurlijke watergangen vergroot tot imposante meren. Deze meren zijn in de 17e eeuw drooggelegd. Op de linkerkant van de foto ligt de Schermer, die in 1635 is drooggelegd. Rechtsonder ligt de Beemster. In het midden ligt Schermerhorn, met in het noorden Polder Mijzen (B) en in het zuiden de Eilandspolder (C). De polder Mijzen staat op de Geomorfologische kaart aangegeven als een ontgonnen veenvlakte. Het is een agrarisch gebied met hoge waterstanden en brede sloten. In de Eilandspolder staan op de geomorfologische kaart zogenoemde petgaten aangegeven. Het veen is hier uitgebaggerd en op de legakkers te drogen gelegd, waarna het uiteindelijk als turf opgestookt kon worden.

> Lees meer