Oostburg: moernering


De Dommel dl 1




We starten met een bezoek aan De Dommel. De provincie heeft hier een aardkundig monument benoemd, waarvan een paneel staat aan de Bobbenagelse weg in Sint-Oedenrode. Hoewel de provincie Utrecht ook veel dekzandgebieden heeft en bijvoorbeeld in de Gelderse Vallei de combinatie met beken algemeen is, valt het op bovenstaand kaartje gelijk op dat de door kanalisatie afgeneden meanderende beeklopen hier in deze omgeving in ruime mate bewaard zijn gebleven.

Op weg naar het paneel treffen we al een mooi uitzicht op een dekzandrug. Op de diverse kaartjes in dit webverhaal is deze locatie aangegeven door het getal 1. Vanaf dat punt kijken we in noordwestelijke richting naar een dekzandrug.

> Lees meer

Oostburg: moernering

23 oktober 2012

Tijdens onze vakantie in Zeeuws Vlaanderen had ik de Geomorfologische Kaart van het gebied bij me. Op die manier kun je attent gemaakt worden op interessante aardkundige fenomenen. (zie bv Aardenburg: dekzandrug op deze site) Nu vielen de mij onbekende codes 3L26 en 3L27 op. Dat bleken welvingen in plaatselijk gemoerde getij-afzettingen te zijn, die bij 3L27 intussen al geegaliseerd zijn. Denkend aan een artikel van Cees Laban van enkele jaren geleden in G&H over moernering, waarbij het moeilijk was om goede illustraties te krijgen, leek me dat een leuk plekje om eens te bekijken.




Klik, klik, klik etc.

Op Google Earth, een zeer dankbare hulpbron bij onze vakanties, waren nog wel wat afwijkingen te zien in de Veerhoekpolder, iets ten westen van Oostburg. Deze afbeeldingen zijn al een paar jaar oud dus we waren wel benieuwd of er nog wat te zien zou zijn. Ruilverkavelaars zijn in Zeeland op vele plaatsen meerdere keren aan de slag geweest. Dat betekent meestal grootscheepse egalisatie, hoewel onderop de foto waarschijnlijk weer relief is toegevoegd op een golfterrein. Bij de fotopunten 1 en 2 op de luchtfoto hadden we beet.




De Veerhoekpolder met fotopunten op Google Earth

Moernering is een activiteit uit de Middeleeuwen waarbij men, door het verbranden van veen, zout probeerde te winnen. Dat veen moest dan natuurlijk wel met zeewater doordrenkt zijn geweest, maar aan de andere kant zal al te veel klei in het veen wel ongewenst zijn geweest. Een dergelijk afgegraven veengebied leverde een pokdalig landschap op met chaotische hoogteverschillen. Dergelijke hoogteverschillen belemmeren het agrarisch gebruik en daarom zijn veel van deze gebieden in de loop der tijd, en zeker bij een ruilverkaveling geegaliseerd.

De volgende vijf afbeeldingen worden vanwege het overzicht gevolgd door een gemonteerd panorama. Op de eerst foto is te zien dat het perceel op de achtergrond een biljartlaken is geworden.




Panorama: foto 1

Het perceel op de voorgrond heeft wel hoogteverschillen. Die zijn op de foto het best zichtbaar bij de perceelsgrens.




Panorama: foto 2





Panorama: foto 3





Panorama: foto 4





Panorama: foto 5

Dit panorama, samengesteld uit de vorige plaatjes, is genomen bij fotopunt 1. Door de lage resolutie bij het panorama zijn de details wat minder goed te zien, maar in combinatie met de voorgaande losse afbeeldingen wordt het pokdalige oppervlak van het middengedeelte ten opzichte van de omringende geegaliseerde percelen duidelijk.




Panorama foto 1 tm 5

Hier nog een panorama dat 50 meter verder op het landweggetje is genomen om het geheel uit een iets andere hoek te kunnen bekijken.




Panorama bij fotopunt 2

Inzoomen levert een wat duidelijker beeld op.

Het was wel een mooi punt om nog iets te kunnen beleven van het oude landschap. Je zou daarbij haast vergeten dat moernering, en het resultaat daarvan, in onze tijd opgevat zou worden als grootschalige aantasting van het oorspronkelijke, natuurlijke landschap.




Detail van voorgaand panorama

Afbeeldingen: BOHOteam


Niënhof en Oostbroek


Rivieren stromen uit gebergten naar zee. Het rivierwater transporteert daarbij grind, zand en klei. Als het water snel stroomt rollen stenen en grind over de rivierbedding. Als het water langzamer gaat stromen stopt het transport van deze grote en zware last, maar zand en klei wordt nog wel meegevoerd. Van de bergen naar de zee zie je dan ook de gemiddelde korrelgrootte afnemen. Een zelfde mechanisme treedt op bij overstromingen. Loodrecht op de rivier zien we in de bedding grind liggen en direct naast de normale bedding wordt een oever van zandig materiaal gevormd. Veel verder van de rivier, waar het water bijna stil komt te staan bezinken pas de fijnste deeltjes die in het water zweven, de kleideeltjes. Op de foto die langs de Lek genomen is, komt de zandige en hoger gelegen oeverwal duidelijk tot uiting.

Ten zuidoosten van de stad Utrecht ligt het Kromme Rijngebied. Dat is een rivierkleigebied waarvan de afzettingen uitwiggen over de dekzandondergrond op de flank van de stuwwal. De naam Kromme Rijngebied doet vermoeden dat dit gebied bestaat uit afzettingen van het riviertje de Kromme Rijn. De Kromme Rijn was omstreeks het begin van de jaartelling weliswaar een machtige Rijntak, maar dat is toch teveel eer. De afzettingen ten zuiden van de Kromme Rijn zijn voor het merendeel afgezet door eerdere Rijnsystemen, namelijk het Houtense en het Werkhovense systeem. Het pittoreske riviertje dat de huidige Kromme Rijn nu is, vormt dus slechts een mager restant van een eertijds machtige indrukwekkende loop van de Rijn.

> Lees meer