www.zwerfsteneneiland.nl --> Rolling Stones dl 1; Van der Lijnreservaat

Aanleg van het eiland

De provincie heeft het zwerfsteneneiland Maarn tot 3e aardkundig monument in de provincie Utrecht benoemd. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan een onderdeel van het Beleidsprogramma 1999 - 2003.

> Lees meer

Stichting

Op 4 april 2003 is de stichting "Vrienden van het Zwerfstenen­eiland" opgericht. De stichting heeft tot doel de belangen van aardkundige waarden in het algemeen en van het Aardkundig Monument "Zwerfsteneneiland" in het bijzonder te behartigen.

> Lees meer

Rolling Stones dl 1; Van der Lijnreservaat

26 mei 2011

In 2007 heb ik, samen met Henk Bol, enkele keren (30 mei en 19 december) gefotografeerd in het Van der Lijnreservaat. Wij fotograferen regelmatig landschappen, mede om vergelijkingen in de tijd te kunnen maken (monitoring). Een bezoek aan dit reservaat was voor ons mede van belang om enig inzicht te krijgen in aardkundig beheer of het ontbreken daarvan.

Dit reservaat is een stukje van de drooggevallen IJsselmeerbodem na de aanleg van de Noordoostpolder. Uiteraard raakt de bodem uiteindelijk begroeid en gaan er in zulke gebieden in de loop der tijd successies in de vegetatie optreden. Toen het gebied indertijd onder beheer van Staatsbosbeheer viel werd, ten bate van de zichtbaarheid van zwerfstenen op de keileemvlakte, de begroeiing in toom gehouden. Ook chemische bestrijdingsmiddelen werden daarbij gebruikt. Sindsdien heeft er geen serieus aardkundig beheer meer plaatsgevonden. Over de achtergronden van het Van der Lijnreservaat staat al een en ander verteld in het digitaal zwerfstenenmuseum (zie: http://www.aardkundigewaarden.nl/digitaalzwerfstenenmuseum/gesteentetuinen/tuinen.php?tuin_ID=36)


Locatie A in 1961

Bij zwerfstenenmonumenten wordt zowel in het heden als in het verleden gepraat over vandalisme in de vorm van meenemen van stenen, vernielen van bordjes etc. Dat is ook bij de voorganger van het Zwerfsteneneiland Maarn, het Geologisch Park Maarn, het geval. In het algemeen zijn dit vaak kreten die niet of nauwelijks onderbouwd worden en daarom vonden wij het wel eens interessant om dat wat concreter na te gaan voor het van der Lijnreservaat en het Geologisch Park Maarn (onderdeel van het huidige Zwerfsteneneiland Maarn). Hier, in deel 1, gaat het verder over het Van der Lijnreservaat. In Rolling Stones deel 2 ga ik in op het Geologische Park Maarn.

We hadden enkele oude zwartwit afbeeldingen van het Museum Schokland (Collectie Museum Schokland) beschikbaar gekregen en daarmee gingen we op stap. Dan wordt het echt speuren naar de opnamelocaties. Zoals bij elke puzzel is het niet moeilijk als je de oplossing weet, maar we hebben met zijn tweeen lang lopen zoeken naar de diverse opnamelocaties. In de praktijk kon je het beste niet naar alle stenen kijken, maar alleen naar een steen. Die moest dan wel groot zijn (niet te tillen) en een opvallende vorm hebben. In de winter heb je uiteraard minder last van de begroeiing.

Op locatie A zijn enkele grote stenen aan de linkerzijde op beide afbeeldingen goed herkenbaar. Aan de rechterzijde zou je niet op het idee komen dat je de goede opnamelocatie te pakken hebt.



Locatie A in 2007

Ook deze opnameplaats (B) hebben we na lang zoeken teruggevonden. Feitelijk kan alleen de grootste zwerfsteen, vooraan aan de linkerzijde, licht in de duisternis brengen.



Locatie B, ergens tussen 1950 en 1960

De grote zwerfsteen is zonder meer goed herkenbaar. De overige stenen herkennen is in eerste instantie een vrijwel hopeloze opdracht. Pas als je weet dat je echt goed zit, lukt het vaak wel om meer stenen te herkennen

Let ook eens op de spectaculaire toename van het omringende bos. Het hele reservaat wordt langzamerhand overwoekerd, zowel vanaf de randen, als van binnenuit. Uit aardkundig oogpunt is dit wel een erg triest beeld.



Locatie B, mei 2007

Bij de onderstaande winteropname van locatie B wordt de steen links onderin beter herkenbaar. Opvallend is in ieder geval ook dat, vlak voor de grote zwerfsteen, een zwerfsteen is toegevoegd.



Locatie B, december 2007

Onderstaande foto bij locatie C, genomen in 1958 toont het resultaat van een schoonmaakactie uit 1958 door Staatsbosbeheer. De stenen zijn weer goed zichtbaar.



Locatie C, november 1958

Het omringende bos is flink gegroeid. Des te opvallender is het dat de grote zwerfstenen hier nog zo goed herkenbaar liggen.



Locatie C, december 2007

Uit de afbeeldingen blijkt duidelijk dat veel zwerfstenen niet meer op hun oude plek liggen. Ze kunnen verplaatst, toegevoegd of meegenomen zijn.

Dit geldt met name voor de middelgrote, draagbare stenen. Echt grote stenen zijn er niet zoveel en die blijken veelal nog op hun plek te liggen. De kleinere stenen zijn intussen veelal bedekt door de bodembegroeiing en daardoor niet of nauwelijks nog herkenbaar. Wanneer dit alles is gebeurd is onduidelijk. Men heeft uiteraard niet voor niets een hek om het reservaat geplaatst.

Toch blijkt dat een dergelijke omheining geen waarborg is dat er niet aan de stenen wordt gezeten. Dat er ook recent nog sprake is van Rolling Stones blijkt bijvoorbeeld uit onderstaande foto. Er zijn indrukken in de grond te zien waar recent stenen gelegen hebben. De indrukken in de bodem zijn nog zichtbaar en worden geaccentueerd door ingewaaide bladeren. In enkele gevallen bleek een zwerfsteen omgedraaid te zijn.

Kortom de zwerfstenenbedekking op de drooggevallen Zuiderzeebodem is in de loop der tijd veranderd. Heel erg lijkt me dat niet. Slechts tegenstanders van een intensieve opknapbeurt van het reservaat hebben een argument minder in handen.

In het volgende deel van de Rolling Stones zal ik aan de hand van archiefonderzoek nagaan wat er concreet bekend is van de veranderingen van de samenstelling van de zwerfstenencollectie Geologisch Park Maarn sinds 1922.



Locatie D,december 2007

Bronnen

foto:
Zwartwit afbeeldingen: Collectie Museum Schokland.
Overige afbeeldingen: BOHO-team.

Literatuur:
Bol, H., Hoogendoorn, W., Het BOHOteam en de Rolling Stones. Grondboor & Hamer 2008 nr 1, p21-24
Hoogendoorn, W. Komt dat zien: Zwerfstenenmonumenten in Nederland. Grondboor & Hamer 2007 nr 3 / 4, p 72-78
Hoogendoorn, W., Zwerfsteneneiland Maarn en andere aardkundige monumenten. KNNV Uitgeverij 2006
www.aardkundigewaarden.nl/digitaalzwerfstenenmuseum/gesteentetuinen/tuinen.php?tuin_ID=36

Rondleiding

De zanderij Maarn is per 22 november 2013 opengesteld. Het zwerfsteneneiland blijft alleen onder begeleiding van een gids van de Stichting Vrienden van het Zwerfsteneneiland te bezoeken. Op die manier hopen we onze waardevolle collectie te beschermen.

> Lees meer / Aanmelden

Lezingen

Groepen stellen het soms op prijs op een rustige locatie eerst wat meer over de achtergronden van het zwerfsteneneiland en de aardkundige waarden in de provincie Utrecht te horen.

> Lees meer / Aanmelden