Aanleg van het eiland
De provincie heeft het zwerfsteneneiland Maarn tot 3e aardkundig monument in de provincie Utrecht benoemd. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan een onderdeel van het Beleidsprogramma 1999 - 2003.
Stichting
Op 4 april 2003 is de stichting "Vrienden van het Zwerfsteneneiland" opgericht. De stichting heeft tot doel de belangen van aardkundige waarden in het algemeen en van het Aardkundig Monument "Zwerfsteneneiland" in het bijzonder te behartigen.
De aanleg van het eiland
Afbeelding 1 De provincie heeft het zwerfsteneneiland Maarn tot 3e aardkundig monument in de provincie Utrecht benoemd. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan een onderdeel van het Beleidsprogramma 1999 - 2003. Hierin is aangegeven dat de provincie Utrecht haar landelijke voortrekkersrol op het gebied van aardkundige monumenten zal voortzetten door een serie aardkundige monumenten te benoemen en in stand te houden. Het monument is op 17 november 1999 door gedeputeerde Robbertsen en burgemeester Burgman geopend.
Afbeelding 2 Al vele tientallen jaren lang is er midden op de Utrechtse Heuvelrug zand gegraven door de Nederlandse Spoorwegen. Hierbij werden nabij het oppervlak honderden grote zwerfstenen aangetroffen. Deze zwerfstenen werden bij het graven eerder als last dan als lust ervaren. Daarom werden ze vanaf 1901 met zand afgedekt, waarna er een rangeerterrein op werd aangelegd. In 1995 werden ca. 750 stenen herontdekt. Al spoedig werden pogingen ondernomen door de werkgroep Geologisch Park Maarn om de collectie veilig te stellen.
Afbeelding 3 De stenen werden door de zwerfsteendeskundige dhr. Zandstra, met assistentie van dhr. van Vliet, op naam gebracht. Tevens werden ze fotografisch vastgelegd door dhr. Hoogendoorn. De verzameling bleek zowel in aard als in omvang van internationaal belang te zijn. Onder leiding van de provincie Utrecht werden plannen ontworpen om tot het oprichten van een aardkundig monument te komen.
Afbeelding 4 De verzameling stenen werd in een royaal gebaar door de ontzander, dhr. van Schoonhoven, aan de provincie geschonken. Onder leiding van de provincie werd door de volgende personen en instanties gewerkt aan de realisatie van het monument: Fortis, gemeente Maarn, dhr. P. Enter, Nederlandse Spoorwegen, Recreatieschap Utrechtse Heuvelrug, Vallei- en Kromme Rijngebied, Stichting Aardkundige Waarden, Vereniging Natuurmonumenten, Vereniging "Maarn - Maarsbergen Natuurlijk", de werkgroep Geologisch Park Maarn en dhr. J. Zandstra.
Afbeelding 5 Om recht te doen aan zowel wetenschappelijke, educatieve, historische als esthetische waarden werd aan de Maarnse kunstschilder en vormgever dhr. Enter gevraagd om een ontwerp te maken voor de inrichting van het monument. De kunstenaar betrok oude betonblokken, gelegen langs de rand van de groeve, in zijn ontwerp. Deze betonnen gevaarten (zie ook afbeelding 8) waren restanten van een oude draaischijf voor locomotieven van het voormalige ter plaatse gelegen rangeerterrein (vanaf 1918).
Afbeelding 6 Het motief van de kompasroos van de draaischijf is terug te vinden in de inrichting van het eiland. In 4 segmenten zijn enkele hoofdgroepen van de indeling van de zwerfstenen terug te vinden, namelijk noordelijk kristallijn gidsgesteente, overig noordelijk stollingsgesteente, afzettingsgesteente en omzettingsgesteente. In de zuidelijke punt zijn ca. 40 zwerfstenen verwerkt die een zuidelijke oorsprong hebben. Zij zijn niet door het landijs uit Scandinavië gebracht, maar zijn vastgevroren in ijsschotsen met de rivieren uit het zuiden en zuidoosten gekomen.
Afbeelding 7 Een bijzondere plaats neemt een verzameling van 63 zwerfstenen in. Zij vormen de kern van een geologisch monument dat reeds in 1919 bij het station van Maarn was ingericht. Later zijn de stenen verplaatst naar de Ruiterberg in Doorn. Zij zijn door de Vereniging Natuurmonumenten beschikbaar gesteld om opgenomen te worden in het aardkundig monument. 11 oktober 1999 zijn ze teruggebracht naar de oorspronkelijke vindplaats: de Zanderij Maarn. Na een grondige schoonmaakbeurt bleken er prachtige zwerfstenen onder het groen uit te komen.
Afbeelding 8 Deze stenen zijn om historische redenen niet verder in groepen onderverdeeld. Zij zijn centraal in het voorportaal naar het eiland rond de as van de draaischijf geplaatst. Door de combinatie van zwerfstenen uit de niet levende natuur en industrieel erfgoed in de vorm van de voormalige draaischijf is een prachtig monument ontstaan, waarmee de provincie Utrecht het jaar "Natuur Cultuur - 2000" heeft ingeluid. Er zijn folders gemaakt en op het eiland staan informatiepanelen. De initiatiefnemers van het eerste uur zijn op vrijwillige basis het beheer, inrichting en onderhoud gaan uitvoeren. Door het verzorgen van rondleidingen maken zij het mogelijk dat het publiek kennis kan nemen van het prachtige monument. In 2004/2005 is het monument overgedragen aan de Stichting Vrienden van het Zwerfsteneneiland, waarin de vrijwilligers zich hebben verenigd. Zie voor de mogelijkheden voor rondleidingen de rubriek rondleidingen op deze website.
Rondleiding
De zanderij Maarn is per 22 november 2013 opengesteld. Het zwerfsteneneiland blijft alleen onder begeleiding van een gids van de Stichting Vrienden van het Zwerfsteneneiland te bezoeken. Op die manier hopen we onze waardevolle collectie te beschermen.
Lezingen
Groepen stellen het soms op prijs op een rustige locatie eerst wat meer over de achtergronden van het zwerfsteneneiland en de aardkundige waarden in de provincie Utrecht te horen.